Dr. Bora Akgün: “Yenilenen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ile karanlık maddeyi anlamaya bir adım daha yaklaştık”
Dünyanın önde gelen bilim merkezlerinden biri olan CERN’de yerin yaklaşık 100 metre altında inşa edilen Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) üç yıllık bakım ve yenileme çalışmalarının ardından iki proton demetinin, LHC'nin 27 kilometrelik halkası etrafında zıt yönlerde döndürülmesiyle birlikte yeniden başlatılma sürecine girdi. Eskisine göre daha yüksek bir enerjide protonları çarpıştırma kapasitesi ile daha gelişmiş sistemlere sahip olan LHC’nin üç yıl devam edecek fiziki veri alım süreci sayesinde, evrenle ilgili yeni sırların çözülmesi hedefleniyor.
Kurumsal İletişim Ofisi’nin sorularını yanıtlayan Boğaziçi Üniversitesi Fizik Bölümü Öğretim Üyesi ve CERN Araştırmacısı Dr. Bora Akgün, artık çok daha gelişmiş bir çarpıştırıcıya sahip olduklarını ve Boğaziçi Üniversitesi’nin de bu sürecin önemli bir parçasını olduğunu belirterek şu değerlendirmeyi yapıyor:
“ÜÇ YILLIK YOĞUN BİR ÇALIŞMAYLA ÇARPIŞTIRICI DAHA DA GELİŞTİRİLDİ”
LHC üç yıllık yoğun bir bakım, onarım ve yenilenme sürecini geride bıraktı. 2019’de başlayan çalışma birkaç ekipmanın yenilenmesiyle sınırlı değil. Bir metro inşaatını andırır şekilde yeni kazı çalışmaları yapıldı. Detektörler ile bazı parçalarınsa seviye atlaması gerekiyordu. Bu nedenle işin Ar-Ge yönü bu inşaat çalışmalarıyla eşgüdümlü olarak ilerledi. Şimdi protonları daha yüksek enerjide çarpıştırma kapasitesine sahip yeni bir çarpıştırıcıya sahibiz.
“2030'LARDA FİZİK ALANINDA ÇOK FARKLI ŞEYLER KONUŞABİLİRİZ”
Çarpışan parçacık sayısını 4-5 kat attırmak çok emek isteyen bir süreç. Bunun için ciddi hazırlık çalışmaları gerekiyor ve birden de istediğiniz düzeye çıkamıyorsunuz. Aşama aşama ilerlemeniz gerekiyor. Önümüzdeki temmuz ayından itibaren veri alınmaya başlayacak ve takip eden iki yılda önemi bir veri setine ulaşılması amaçlanıyor. Tüm bunlar adım adım 2027’ye hazırlık olarak görülebilir. Çünkü her şey istediğimiz gibi gider ve beklediğimiz verileri elde etmeye başarırsak, o tarihten itibaren çarpıştırıcıda yapılacak yeni geliştirmelerle birlikte artık karanlık maddeyle ilgili ipuçları yakalamayı umut ediyoruz. Bu, evrenin hakkında çok az şey bilinen ve onun yüzde 20-25’ini oluşturan bir şey. Bunu başarabilirsek evren anlayışımızı değiştiren çok büyük bir keşif yapmış oluruz. Bu 2012’de Higgs Bozonu’nun keşfinin bile ötesine geçebilecek bir ilerleme olur. Yani 2030’larda fizik alanında çok farklı şeyleri konuşuyor olabiliriz ve bunun bir parçası olmak beni çok heyecanlandırıyor.
“BOĞAZİÇİLİ ARAŞTIRMACILAR OLARAK BU SÜRECİN BİR PARÇASIYIZ”
Boğaziçi Üniversitesi CMS ekibi olarak kurduğumuz KareBlok Detektör Teknolojileri Laboratuvarı'nda CMS detektörünün geliştirilmesi ile ilgili çalışmalarımız devam edecek. 2027-2028’de tamamlanması öngörülen detektörün bazı parçalarını son birkaç yıldır biz geliştiriyoruz. Öte yandan önümüzdeki üç sene boyunca karanlık maddeyle ilgili çalışmalarımıza da ağırlık vereceğiz. Bununla ilgili veri setlerini toplamaya çalışacağız. Bu dönem bilim dünyası için çok heyecanlı ve zor olacak.
