Boğaziçi’nden perakende sektörüne hayat kurtaran algoritma çözümleri

Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Necati Aras’ın liderliğinde hazırlanan projeyle perakende sektöründe karşılaşılan problemlerinin önüne geçiliyor. Migros için üretilen algoritmalarla firmanın mağazalarında satılan ürünlerin depolandığı dağıtım merkezlerindeki süreçlerin en verimli şekilde işlemesi sağlanırken, endüstri mühendisliği alanında sıkça karşılaşılan sorunlara dair de yeni çözümler üretiliyor.

Veri madenciliği, yöneylem araştırması ve üretim/hizmet sektörlerinde ortaya çıkan optimizasyon problemlerinin çözülmesi gibi alanlarda çalışmalarını yoğunlaştıran Boğaziçi Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Necati Aras, Migros Ticaret A.Ş.’nde gerçekleştirilmiş proje hakkında bilgi vererek güncel çalışmalarını paylaştı.

TÜBİTAK TEYDEB (Teknoloji ve Yenilik Destek Programları Başkanlığı) çatısı altında Türkiye’nin en büyük süpermarket zincirlerinden biri olan Migros Ticaret A.Ş. yürütücülüğünde şirketin ana depolarından mağazalarına gönderilmek üzere ürünlerin toplanması sürecinin verimliliğini artırmaya yönelik gerçekleştirilen proje hakkında bilgi aldığımız Aras, iki sene süren proje sonunda şirketin ürün siparişleri toplama sürecinde %15’e varan hızlanma ve bunun sonucunda verimlilik artışına ulaştığını belirtti. “Migros’un aslında İstanbul’un her bir yakasında birer tane büyük deposu var ve şirketin Mjet, M, MM ve MMM mağazaları bu büyük depolara her gün ürün siparişi vererek sattıkları ürünleri temin ediyor. Verilen siparişler depodaki toplayıcılar tarafından toplanarak her gün mağazalara ayrı ayrı gönderiliyor ve sadece İstanbul’da 300’e yakın Migros Jet mağazası bulunuyor. Bu yüzden siparişlerin depodan toplanması işlemi ciddi zaman alan bir iş haline dönüşüyor,” sözleriyle projede çözülmek istenen problemi açıklayan Prof. Dr. Necati Aras, bu problemin önüne geçmek için ürünlerin depoda hangi lokasyonda tutulacağını ve bir mağazanın sipariş ettiği ürünlerin hangi sırayla toplanacağının önemli olduğunu vurguladı.

Migros A.Ş. Ar-Ge merkezinde çözüm mimarı olarak çalışan Dr. Zeynep Turgay ile geliştirdikleri algoritma sayesinde hem dönemsel olarak ürünlerin depoda nerede bulundurulacağını hem de ürün toplayıcılarının hangi ürünü hangi sırayla alması gerektiğine dair bir rota oluşturularak, toplama işleminin kısaldığını paylaşan Aras, ayrı ayrı zor olan bu iki problemin birlikte ele alınarak entegre olarak çözüldüğünü belirtti ve çözme yöntemlerini şu sözlerle aktardı: “Her bir mağaza ertesi gün için bir gece önceden sipariş veriyor. Ürünleri toplamakla görevli çalışanlarda bulunan el terminallerine yüklenen algoritma, ürünlerin depodaki yerlerini biliyor ve en verimli olacak şekilde görevliye hangi ürünü hangi sırayla alması gerektiğini söylüyor. Ancak bu problemde kırılgan ürünlerin toplamanın yapıldığı paletlerde alta konulmaması gibi bir sorun daha var ki geliştirdiğimiz algoritma ürünlerin kırılganlık endekslerini de dikkate alan bir rota oluşturuyor ve böylece görevlinin ürünleri toplama süresi minimuma inerken aynı zamanda hiçbir ürün zarar görmüyor.” Projede ürünlerin sezonlara göre sipariş edilme sıklığı ölçüt alınarak depoda yerleştirilmesi gereken yerlerin hesaplandığını ifade eden Prof. Dr. Necati Aras, “Sezonlara göre ürünlerin sipariş edilme oranı değişiyor, örneğin soğuk içecekler yaz mevsiminde daha çok tüketildiği için bu dönemde depoda daha ulaşılabilir konumlarda olmalı. Bu nedenle projede her bir ürün için depodaki en uygun yerin dönemsel olarak bulunması gereken yeri de ortaya çıkaran bir algoritma geliştirildi ve böylece ürünlerin toplanma sürecinde bir verim artışı yakalandı,” ifadelerini ekledi. Ayrıca proje sonucunda kullanılan çözüm yöntemiyle ilgili Türk Patent Enstitüsü’nden bir adet patentin tescil edildiğini, diğer bir patentin de başvurusunun yapıldığını belirtti.

Ele alınan problemlerinin kombinatoryel optimizasyon problemleri yani çözüm sayısının ürün sayısı ve mağaza sayısı ile üstel olarak arttığı problemler olması nedeniyle ancak küçük problemler için kesin eniyi çözümlerin bulunabildiğini belirten Prof. Dr. Aras, Migros Ticaret A.Ş’nin sattığı ürün sayısı ve mağaza sayısı düşünüldüğünde ele alınan problemde kesin en iyi çözüm veren algoritmaların yetersiz kaldığını ve bu nedenle metasezgisel çözüm yöntemlerinin kullanıldığını ifade etti. Küçük örnek problemlerde elde ettiği çözümün kesin en iyi çözümle karşılaştırılarak başarısı ölçülen metasezgisel yöntemler günümüzde karşılaşılan birçok gerçek hayat problemlerinde başarıyla kullanıldığını belirten Aras, ‘’Bunun nedeni problemlerin çözüm sürelerinin de önemli olması ve şirketlerin kesin en iyi çözüm olmasa da bu çözüme yakın çözümleri kısa sürede elde etmek istemeleri’’ diye ekledi.

Share